De nieuwe drugswet ondermijnt de rechtstaat, financiert criminelen, schoffeert de wetenschap en er zijn nog veel meer redenen waarom de nieuwe drugswet een slecht idee is. In een serie van blogs laten we daarom experts aan het woord om politici wakker te schudden, want die kunnen de wet nog tegenhouden! Deze keer: Michelle Bruijn, Universitair Docent aan de Rijksuniversiteit Groningen.
‘Snel en effectief optreden is niet meer haalbaar met deze wet’
Artikel 13b van de Opiumwet, oftewel ‘Wet Damocles’, heeft nooit gepast binnen de geest van de Opiumwet. Vanaf het begin leverde deze wet uitvoeringsproblemen op en hangt die als het zwaard van Damocles boven de kwetsbaren in de samenleving. Met elke aanpassing zijn de problemen alleen maar groter geworden.
Juridisch mijnenveld
Vanaf het begin is juridische uitvoering van de Wet Damocles een probleem, want coffeeshops die wiet inkopen – drugshandel – kunnen worden gesloten, ook als ze zich verder aan de voorwaarden houden. Bovendien geldt voor de wet een volledig arbitraire (aldus de Raad van State) handelshoeveelheid. Die hoeveelheid is nog gebaseerd op een uit de lucht gegrepen OM-richtlijn uit de jaren 80 en is overgewaaid naar het bestuursrecht: 5 gram softdrugs, 5 wietplanten, een halve gram harddrugs of 1 pil. Niet bepaald een voorraad om mee de boer op te gaan.
Toen in 2019 de voorbereidingshandelingen aan de wet werden toegevoegd, werden de criteria nog gladder. Het in huis hebben van een grote hoeveelheid assimilatielampen en tuinaarde zouden in theorie al onder voorbereiding voor een wietplantage kunnen vallen. Een tuincentrum zit in de gevarenzone; de burgemeester bepaalt of er inderdaad sprake is van voorbereidingshandelingen.
Wat is Wet Damocles?
Wet Damocles geeft burgemeesters de bevoegdheid op te treden tegen illegale drugshandel. De wet is ingevoerd in 1999 met het idee om panden te sluiten die zich voordeden als coffeeshops of coffeeshops die niet aan de gedoogvoorwaarden voldeden. Dat is in de loop der jaren verschoven. Vanaf 2007 geldt de wet ook voor woningen en in 2019 is die uitgebreid zodat een pand ook al kan worden gesloten bij ‘voorbereidingshandelingen’ voor o.a. drugshandel en hennepteelt.
Sluitingen zinloos of destructief
Het doel van de Wet Damocles was om snel en effectief op te kunnen treden. Dat is al lang niet meer haalbaar. De politie heeft hier helemaal geen capaciteit voor. Een wietplantage kun je nog ruiken, bij harddrugs moet je altijd testen. Dat betekent vertraging en dus geen snel optreden. Is er te veel tijd verstreken en is de vogel al gevlogen, dan kan het zelfs zo zijn dat de sluiting niet meer als noodzakelijk wordt gezien.
'Juist de mensen die geraakt worden, hebben de minste kennis en middelen om onafhankelijke toetsing aan te vragen'
Vinden er wel sluitingen plaats, dan raken die vooral de kwetsbaren in de samenleving, mensen die het moeilijk hebben en daarom hun heil hebben gezocht in het snelle geld van de drugshandel. Daar is tegenwoordig wel iets meer oog voor bij de rechter, maar dan moet een zaak wel bij een rechter terechtkomen. In eerste instantie beslist de burgemeester, en voor een burgemeester weegt het belang van de openbare orde bijna altijd zwaarder dan de belangen van een persoon. Pas als mensen zelf rechtsbescherming aanvragen (lees: in beroep gaan) is er sprake van een onafhankelijke toetsing. En juist de mensen die geraakt worden, hebben de minste kennis en middelen om die toetsing aan te vragen.
Nieuwe drugswet verergert alles
De nieuwe drugswet met het verbod op NPS verergert al deze problemen: de wet gaat voor nog meer gevallen gelden, voorbereidingshandelen worden nog breder, testprocedures nog talrijker, handhaving nog trager.
'De nieuwe drugswet is puur spierballenvertoon. Het helpt niet tegen criminaliteit, dreigt niet bij aan de volksgezondheid en ondermijnt de oorspronkelijke pijlers van het drugsbeleid'
Maar het ergste vind ik dat Wet Damocles nooit heeft gepast binnen de geest van de Opiumwet. Die is opgesteld in het belang van de volksgezondheid, maar is vertroebeld door handhavingswetten als artikel 13b. Criminaliteitsbestrijding voert nu de boventoon, en de nieuwe drugswet bevestigt dat nog eens. De wet is puur spierballenvertoon. Het helpt niet tegen criminaliteit, draagt niet bij aan de gezondheid en ondermijnt de oorspronkelijke pijlers van het drugsbeleid. Het zwaard van Damocles hangt alleen maar boven een grotere groep.
Michelle Bruijn
Universitair Docent aan Rijksuniversiteit Groningen
Laat je verder informeren
Er bestaat een alternatief voor het stofgroepenverbod; het quarantainemodel. Daarbij worden stoffen in quarantaine geplaatst, waarvan het vermoeden bestaat dat ze een psychoactieve werking hebben en kunnen leiden tot schade aan de gezondheid en de samenleving. In quarantaine kan worden onderzocht of de stoffen inderdaad gevaarlijk zijn. Lees verder…
