De nieuwe drugswet ondermijnt de rechtstaat, financiert criminelen, schoffeert de wetenschap en er zijn nog veel meer redenen waarom de nieuwe drugswet een slecht idee is. In een serie van blogs laten we daarom experts aan het woord om politici wakker te schudden, want die kunnen de wet nog tegenhouden! Deze keer: Kaj Hollemans, expert op het gebied van drugsbeleid en de Opiumwet
‘Het stofgroepenverbod hangt van aannames aan elkaar’
Eind november riep de politie de Tweede Kamer op om haast te maken met een aanpassing van de Opiumwet om designerdrugs te verbieden. Sinds de zomer van 2022 ligt er namelijk een wetsvoorstel bij de Tweede Kamer, waarmee hele stofgroepen worden verboden in plaats van afzonderlijke middelen. In reactie op deze oproep besloot de nieuwe Kamer om haast te maken en het wetsvoorstel nog voor het kerstreces inhoudelijk te behandelen.
Waarom is dit voorstel niet eerder behandeld? Dat komt omdat er grote bezwaren kleven aan de introductie van een stofgroepenverbod. Straks worden uit voorzorg honderden stoffen verboden, zonder dat is aangetoond dat deze middelen daadwerkelijk schadelijk zijn voor de gezondheid of voor de samenleving. Volgens de regering is het hooguit ‘aannemelijk’ dat deze (vaak) onbekende middelen gezondheidsschade kunnen opleveren.
'Straks worden honderden stoffen verboden zonder dat is aangetoond dat ze schadelijk zijn'
Niet onderbouwd
Het stofgroepenverbod is gebaseerd op aannames en veronderstellingen die niet zijn onderbouwd met feiten of wetenschappelijke onderzoeken. Uit wetenschappelijk onderzoek waar de Kamer zelf om heeft gevraagd blijkt dat de introductie van een stofgroepenverbod niet werkt. De wetenschappers wijzen erop dat onderzoeken in onze buurlanden, waar een vergelijkbaar verbod is ingevoerd, laten zien dat het stofgroepenverbod zorgt voor meer drugsgebruik, meer incidenten en meer illegale drugshandel. Is dat wat de politie wil?
Dezelfde wetenschappers wijzen er ook op dat in Nederland nauwelijks designerdrugs worden gebruikt en dat er weinig incidenten zijn. Er is geen enkele aanleiding om een stofgroepenverbod in te voeren, anders dan druk vanuit het buitenland en een sentimentele oproep van de politie.
'Er is geen enkele aanleiding om een stofgroepenverbod in te voeren'
De aanpak van drugs kost de samenleving nu al 4 miljard euro per jaar. De invoering van een stofgroepenverbod kost nog meer geld en capaciteit bij de politie, het OM, het NFI en de rechtbanken. Allemaal organisaties die te maken hebben met grote capaciteitsproblemen en personeelstekorten.
In 2012 heeft het RIVM aangegeven dat een generieke benadering op basis van een chemische structuur niet haalbaar is en geadviseerd om geen stofgroepenverbod in te voeren.
In 2019 heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd aangegeven dat ook werkzame stoffen, waarvan reguliere geneesmiddelen (voor hart- en vaatziekten en astma) worden geproduceerd, straks onder het stofgroepenverbod komen te vallen, net als de lichaamseigen stoffen als adrenaline en dopamine. Ook verwacht de inspectie dat het voor groothandelaren, fabrikanten en apothekers niet altijd duidelijk zal zijn of bepaalde stoffen onder het verbod vallen, gezien de complexiteit en de reikwijdte van het verbod.
Gevaar van willekeur
In 2022 heeft de Raad van State gewaarschuwd dat de voorgestelde communicatie van het stofgroepenverbod richting burgers volstrekt onvoldoende is. Mensen moeten goed worden voorgelicht over de stoffen die onder het stofgroepenverbod vallen, zeker als er sprake is van zware straffen.
'Worden burgers in deze wet voldoende beschermd tegen de overheid?'
Als groothandelaren, fabrikanten en apothekers het al niet weten, hoe moeten gewone mensen er dan chocola van maken? Zo werd op het laatste moment een stof die van nature voorkomt in chocolade uitgezonderd van het verbod. Wie weet welke andere stoffen straks nog meer uit voorzorg worden verboden?
De fundamentele vraag is of burgers voldoende worden beschermd tegen de willekeur van de overheid. Straks kunnen mensen hoge straffen krijgen en kunnen woningen worden gesloten, zonder dat mensen zelfs maar een vermoeden hebben dat ze iets verkeerd hebben gedaan. Is dat wat de overheid wil? Hebben we niets geleerd van de afgelopen crises?
Oproep
De afgelopen maanden hebben tientallen wetenschappers en experts zich in het kader van de campagne normaaloverdrugs uitgesproken tegen het wetsvoorstel. Het verbod op designerdrugs gaat ten koste van andere strafrechtelijke onderzoeken, waardoor dieven en verkrachters vrijuit gaan. Het voorstel is in strijd met de internationale drugsverdragen. Het verbod zorgt voor een verschuiving naar de zwarte markt. Het voorstel staat op gespannen voet met het legaliteitsbeginsel. Het verbod is vooral bedoeld om een wit voetje te halen in het buitenland. Het wetsvoorstel gaat in tegen de grondbeginselen van de Nederlandse rechtsstaat.
Hopelijk is de nieuwe Kamer bereid om deze standpunten te betrekken bij de behandeling van het wetsvoorstel. Desondanks maak ik me weinig illusies. Het probleem is namelijk dat politici die verantwoordelijk zijn voor het veiligheidsbeleid zich tot nu toe weinig aantrekken van wetenschappelijke inzichten en adviezen. Ik vrees dat het in de nieuwe Kamer niet anders zal zijn.
Kaj Hollemans, KH Legal Advice
strategisch adviseur Normaaloverdrugs
