Onderstaand interview verscheen eerder in Spuit 11 winter 2021/22, tijdschrift van de Belangenvereniging Druggebruikers MDHG.
Dennis Lahey is 10 jaar directeur van de Belangenvereniging Druggebruikers MDHG. Als activist voor de legaliseringsbeweging kwam Dennis al zo’n twintig jaar geleden voor het eerst bij de Belangenvereniging Druggebruikers MDHG. Dit jaar is hij 10 jaar directeur. De hulpverlening was nieuw voor hem en de eerste ervaringen daarmee niet al te best. Spuit 11 sprak met hem. “Door ons ongepatenteerde ‘gewoon een beetje normaal doen’ hebben veel mensen hun leven weer op de rit gekregen.”
Voordat je bij de MDHG kwam had je eigenlijk helemaal geen ervaring met de hulpverleningssector, maar was je vooral werkzaam in de culturele sector. Hoe was je eerste indruk?
Verschrikkelijk! Mijn voorgangster Willemijn was zo vriendelijk mij nog even rond te leiden langs allerlei inloophuizen, nachtopvanglocaties et cetera, maar daar werd ik echt niet vrolijk van. Al die slaapzalen waar mensen dan met zes of acht anderen hun rust moesten zien te vinden, de altijd ondergepiste toiletten (voor bezoekers, niet voor medewerkers) en heel veel mensen die in die omgeving hun dagen slijten in de hoop dat er op een dag iets zou veranderen. Ik heb mij toen voorgenomen die eerste indruk nooit meer te vergeten, omdat wie al langer in deze sector rondliep dat allemaal al heel gewoon leek te vinden. Maar het is niet gewoon. De kwaliteit van heel veel faciliteiten moet simpelweg omhoog. En voor de duidelijkheid: dat ligt niet per se aan de instellingen. Dat is ook simpelweg een kwestie van voldoende geld voor de sector.
Ik heb mij voorgenomen die eerste indruk nooit meer te vergeten
Was het leren kennen van de sector indertijd jouw belangrijkste uitdaging?
Eerlijk gezegd was ik vooral benieuwd of mijn standpunt over drugslegalisering zou veranderen. Als activist en publicist was ik al heel lang bezig met het drugsbeleid, maar dan vooral omdat ik van mening ben dat een overheid niet mag bepalen of iemand een plantje rookt of een xtc-pilletje slikt. Ik heb daar simpelweg ook heel mooie ervaringen mee, waarvan ik van mening ben dat het mijn recht is om die mee te mogen maken. Werken bij de MDHG zag ik als een belangrijke testcase voor die gedachten, omdat je daar te maken hebt met mensen die als ‘problematisch gebruiker’ worden bestempeld: de mensen die door het drugsverbod beschermd zouden moeten worden.
En? Is je mening over legalisering veranderd?
Die is alleen maar sterker geworden. Zij worden daar helemaal niet door beschermd: integendeel! Ik durf ondertussen wel de stelling aan dat 90 tot 95 procent van de mensen bij ons met problematisch gebruik daar onderliggende redenen voor hebben. En dat is dan weer in 90 tot 95 procent van de gevallen seksueel misbruik, of traumatische ervaringen in de jeugd: verwaarlozing, mishandeling et cetera. Dan is het toch compleet immoreel wanneer je die mensen vanwege hun gebruik strafrechtelijk gaat vervolgen en ondertussen naar de randen van de maatschappij duwt?
90 tot 95 procent heeft onderliggende reden voor problematisch gebruik
Je moet ze helpen volgens jou?
Ja, met die onderliggende problemen. Op een moment dat iemand dat wil, en op de wijze waarop iemand dat wil. Anders is het sowieso zinloos. Maar omdat die drugs verboden zijn en er een groot stigma omheen hangt, focust alles en iedereen zich direct op afkicken en zo. Drugs worden nog veel te veel als een black box gezien, met de ene drug die X komma Y keer verslavender zou zijn dan de andere. Maar dat is gelul. Ik heb mensen gezien die via housing first een huisje kregen en de juiste ondersteuning, en toen met alleen wat methadon succesvol dachten: laat ik dan nu maar eens gewoon kappen met al die dope.
Gaat dat legaliseren nog eens gebeuren?
Ja natuurlijk, want het is de enige oplossing voor wat men de drugsproblematiek noemt. Productie, distributie en consumptie mogelijk maken, en vervolgens -waar nodig- reguleren. Als we het niet doen, worden de problemen steeds groter.
Toen ik mij 25 jaar geleden in dit onderwerp begon te verdiepen, voorspelden meer ervaren activisten al dat er mensen op straat vermoord zouden worden als er alleen maar harder werd opgetreden. Die hadden namelijk in andere landen gezien wat de consequenties daarvan zijn: dat de drugswereld alleen maar verhardt. Maar je moet de drugswereld juist verzachten! Ik kwam op mijn zestiende in een coffeeshop – dat mocht toen nog – waar de eigenaar mij in heel duidelijke taal drugsvoorlichting gaf en mij weigerde toen hij vond dat ik die maand te vaak was geweest. Dat zijn de mensen die je nodig hebt, maar die geen zin hebben om zaken te doen met kwekers die ook wapens bezitten. Dus als je alle zachte krachten verjaagt, houd je de foutste krachten over. Want drugs worden toch wel gebruikt.
Als je alle zachte krachten verjaagt, houd je de foutste krachten over
Dus is het goed dat er nu een wietexperiment komt?
Ja, en nee. In de Verenigde Staten heeft de wal het schip doen keren en hebben diverse staten gewoon gelegaliseerd. Canada, Uruguay, noem maar op: het is een beweging die niet meer te stoppen is. Maar in Nederland gaan we dan een experiment doen met schier onmogelijke randvoorwaarden die door ambtenaren zijn opgesteld als een politiek compromis, waarvan de uitkomst dan over tig jaar bekend wordt gemaakt. De hele markt is dan al verdeeld door buitenlandse ondernemingen, waar onze kennis nu al naar toe vloeit. Dat betekent dus ook dat je daar straks minder invloed op kunt uitoefenen. Zo zie je maar wat voor averechts effect ambtelijke en politieke bemoeizucht kan hebben.
Heeft de MDHG tegenwoordig nog daadwerkelijk invloed op het drugsbeleid?
Dat is lastig te meten. Wat ik wel weet, is dat pleiten voor de legalisering van cannabis 25 jaar geleden nog als een radicaal standpunt werd gezien en er nu zo’n experiment is. Met de legalisering van andere drugs zal waarschijnlijk iets vergelijkbaars gebeuren. Het gaat namelijk niet om de soort drug, maar om het feit dat een verbod geen goed instrument is. De MDHG zorgt er in ieder geval voor dat die gedachte levend blijft in al haar uitingen, maar ook in heel wat vergaderlokaaltjes met bondgenoten, ambtenaren en politici.
Wat zijn de afgelopen 10 jaar qua collectieve belangenbehartiging de grootste successen van de MDHG geweest?
Die zijn wel wat duidelijker aan te wijzen. Waar ik mij zeer aan ergerde, is dat mensen konden opgaan in het circuit van nachtopvang, inloophuizen etc, zonder dat er iemand aan hen vroeg of ie misschien ergens mee geholpen kon worden. Er sliepen mensen iedere nacht in de winteropvang die vanwege een administratief probleem geen toegang hadden tot de reguliere maatschappelijke opvang. En die werden dan na vier maanden weer op straat gezet zonder dat iemand door had wat er met zo’n persoon aan de hand was. Ik denk dat onze boosheid daarover voor een actievere houding van het systeem heeft gezorgd. Vraag de mensen gewoon waarom ze iedere nacht op een slaapzaal met volstrekt onbekenden liggen, want dat doet niemand voor de lol. Hetzelfde geldt denk ik voor ons verzet tegen het zogenaamde zelfredzaamheidscriterium. We hebben jarenlang moeten herhalen dat iemand die bij de overheid aanklopt omdat ie tegen z’n zin buiten moet slapen, hulp nodig heeft. Wacht dan niet eerst tot iemand volledig is afgegleden voordat je in actie komt, maar ondersteun die persoon gewoon.
We hebben jarenlang moeten herhalen dat iemand die bij ons aanklopt hulp nodig heeft
Je wordt er emotioneel van.
Ja, dat is omdat ik het met regelmaat met eigen ogen zie gebeuren. Dat iemand redelijk fris op straat belandt, maar bij gebrek aan een slaapplek en ondersteuning binnen no time helemaal zichzelf niet meer is. Mensonterend. En ook zo fucking logisch, want het is klote op straat. Maar dat moet je dan wel honderdduizend keer aan ambtenaren en politici uitleggen voordat er überhaupt iets mee gedaan wordt.
Dat kost wel extra geld.
Dat denk ik niet. Ik denk echt dat het ook uit economische overwegingen beter is om mensen direct goed op weg te helpen, dan een systeem van uitsluiting en schaarste te creëren. Wie twee jaar op straat heeft geleefd, heeft echt veel meer hulp nodig om er weer bovenop te komen. Die maakt in de tussentijd ook gebruik van allerlei faciliteiten, komt wellicht met justitie in aanraking enzovoorts. Bovendien is er een heel legertje ambtenaren, hulpverleners en managers bezig met wachtlijstbegeleiding, doorstroomschema’s en weet ik veel wat allemaal. Dat kost ook veel geld, waarschijnlijk heel wat meer dan een paar goede slaaplocaties en mensen die hen een beetje op weg helpen.
Ook uit economische overwegingen is het beter om mensen direct goed op weg te helpen
Dat op weg helpen is jullie specialiteit, en met succes. De bezoekersaantallen van de MDHG zijn de afgelopen jaren flink gestegen.
Ja, bij gebrek aan alternatief. Een deel van die stijging komt doordat ook steeds vaker dak- en thuislozen die helemaal geen drugs gebruiken bij ons aankloppen. Die zijn van harte welkom en ondersteunen we met dezelfde passie als druggebruikers, maar we zijn een belangenvereniging voor druggebruikers. We willen die zachte kracht in de drugswereld zijn: een plek waar druggebruikers zich thuis voelen en waar we opkomen voor problemen die specifiek voor hen gelden. Naarmate er meer dak- en thuislozen komen, wordt dat steeds lastiger. In de toekomstvisie die onze ledenvergadering onlangs heeft aangenomen, staan heel veel punten waar we de laatste tijd te weinig aan toegekomen zijn: meer medisch-sociale ondersteuning, collectieve belangenbehartiging binnen de verslavingszorg en de justitiële keten, het vormgeven van beleid voor de ouder wordende druggebruiker, innovatieve projecten als een nieuw soort gebruikersruimte.
En hoe moet het dan met de dak- en thuislozen?
Daar heeft de ledenvergadering zich ook over uitgesproken: die laten we niet zomaar vallen. Daarom zijn we vier jaar geleden met de Daklozenvakbond en Bureau straatjurist het samenwerkingsverband de Straatalliantie begonnen, om dat uiteindelijk een eigen organisatie naast de MDHG te laten worden. De Straatalliantie richt zich dan met een Daklozenkantoor op dak- en thuislozen; de MDHG op druggebruikers. Alleen dan kunnen we met goed fatsoen daklozen doorverwijzen om ons zelf op druggebruikers te richten.
Maar vier jaar gelden… dat klinkt niet heel erg doortastend.
(diepe zucht) Ja, dat klopt. Om te beginnen hebben we natuurlijk wel drie organisaties op eenzelfde lijn moeten zien te krijgen, maar dat is ondertussen prima gelukt. Medewerkers van de MDHG, Bureau straatjurist en de Daklozenvakbond zien elkaar ondertussen als directe collega’s. En we moesten een goed plan bedenken hoe die nieuwe organisatie er dan uit moet gaan zien. Dat plan ligt er nu ook. Maar het grote probleem is dat er nog niet voldoende financiën zijn. Zelfs niet voor onze meest uitgeklede versie. Daar moeten we dus nog naar op zoek.
Er ligt een plan. We hebben alleen niet voldoende financiën, zelfs voor de meest uitgeklede versie
Vandaar die diepe zucht?
Ja, dat is heel frustrerend. We zijn dit hele traject begonnen omdat er in Amsterdam duidelijk meer onafhankelijke cliëntondersteuning voor dak- en thuislozen nodig is. Daarvoor zijn drie organisaties over hun eigen schaduw heengestapt en hebben we een plan gemaakt waarin die organisaties deels of zelfs helemaal opgaan, met Het Daklozenkantoor als plek van waaruit dat dan gebeurt. Een plek waar mensen dan met de juiste ondersteuning ook zelf aan hun problemen kunnen werken. Dan zie je vervolgens dat die plek – Het Daklozenkantoor – er door de gemeente als zelfstandig element uit wordt gepikt, alsof alleen een plek met wat computers ook wel voldoende is. Dat je vervolgens ik-weet-niet-wat voor cijfers moet aanleveren, wat allemaal dusdanige abstraheringen zijn, dat het allemaal nietszeggend wordt. En dat je daar vervolgens weer heel veel maanden over moet discussiëren, zonder dat het project vooruitkomt. Ik snap dat we niet gewoon een bedrag kunnen noemen dat vervolgens direct wordt overgemaakt, maar ik denk dat we nut en noodzaak zeer goed hebben aangetoond. Het zou fijn zijn als we dan ook de financiën krijgen om dat uit te voeren.
Waar ben je het meest trots op na al die jaren?
Dat al onze medewerkers – nog steeds – willen dat de MDHG de beste organisatie van Amsterdam is. Dat het heel diep in ons DNA zit dat we altijd willen dat mensen verder komen wanneer ze bij ons aankloppen. Dat we voor de duvel niet bang zijn, en dat we er daarom nooit genoegen mee nemen wanneer zaken gewoon niet rechtvaardig zijn. Want behalve onze invloed op grote veranderingen, hebben we voor heel veel kleinere veranderingen gezorgd. Door de baas van iemand te bellen wanneer er achter een regeltje werd verscholen, of anders wel de baas van de baas. Net zolang tot er voor een onrechtvaardige regel een uitzondering kon worden gemaakt, of de hele regel werd veranderd.
We nemen er nooit genoegen mee wanneer zaken niet rechtvaardig zijn
De MDHG heeft daardoor levens van mensen veranderd?
Ja, als ook door onze ongepatenteerde ‘gewoon een beetje normaal doen’-manier van werken. Dat is lastig te omschrijven, maar wel heel essentieel. Daardoor hebben veel mensen hun leven weer op de rit gekregen. Vaak heb je dat zelf niet eens door. Een tijd geleden was er iemand die speciaal langs kwam om mij te bedanken dat ik zijn leven had gered. Eerlijk gezegd had ik geen idee meer wie hij was, maar ik had hem vijf jaar eerder gesproken toen hij zwaar gebruikte en op straat leefde. Blijkbaar had ik toen wat dingen gezegd die hem gemotiveerd hebben de juiste hulp te zoeken. Ik heb vervolgens misschien één of twee telefoontjes voor hem gepleegd, en van daaruit is hij uit zijn situatie geklommen.
Wie één leven redt, redt de mensheid.
Maar ik héb zijn leven niet gered. Indien het al van toepassing is, dan heeft hij dat zelf gedaan. De MDHG is er om mensen te ondersteunen met wat zij zelf willen doen. En soms om mensen te helpen bedenken wat dat dan is.
