Het drugsverbod ondermijnt de rechtstaat, financiert criminelen, schoffeert de wetenschap en er zijn nog veel meer redenen waarom regulering een veel beter idee is. In een serie van blogs laten we experts aan het woord om politici wakker te schudden, want die kunnen – met de verkiezingen in zicht – hun koers wijzigen! Deze keer: Kenan de Leeuw, neuropsycholoog en voorzitter bij Amsterdam Psychedelic Research Association (APRA).
‘Harde drugsaanpak riskeert vertrouwensbreuk met de overheid’
Afgelopen zomer stemde een meerderheid in de Tweede Kamer voor een motie die pleit voor het bestraffen van particulier drugsbezit. Hiermee brak de kamer met de progressieve traditie waar Nederland al decennia om bekend staat, waarin drugsgebruikers niet als crimineel worden gezien. De steun voor een repressieve aanpak lijkt hierdoor breed gedragen, ondanks overweldigend bewijs voor de negatieve consequenties. Waait de doorsnee drugsconsument een gure wind tegemoet?
The Dutch Model
In de jaren 70 werden de fundamenten van progressief drugsbeleid in Nederland gelegd. In deze tijd werd door velen geconstateerd dat drugsgebruik een blijvend onderdeel is van de samenleving en dat het eindeloze straffen van gebruikers een heilloze weg was. Er werd gekozen voor een pragmatische aanpak, samen te vatten in het ethos van harm reduction: drugsgebruik is niet te voorkomen, maar de maatschappelijke schade valt aanzienlijk te beperken.
Uit deze filosofie werden verschillende maatregelen geboren die gerust revolutionair konden worden genoemd: het coffeeshopmodel, heroïneverstrekking, spuitenruil, gebruikersruimtes, voorlichtingsprojecten en testlocaties. Samen met nog vele andere initiatieven vormt dit geheel een aanpak die zich richt op preventie en hulpverlening.
Wat hebben deze maatregelen met elkaar gemeen? De drugsgebruiker wordt niet gezien als crimineel, maar als een volwaardig mens. Mede door deze aanpak is de heroïneproblematiek in Nederland bijzonder succesvol bestreden.
'Wat hebben "ouderwetse" Nederlandse maatregelen met elkaar gemeen? De drugsgebruiker wordt niet gezien als crimineel, maar als een volwaardig mens'
Op het internationale podium werd “The Dutch Model” veelal als moreel verwerpelijk gezien. Buurlanden en invloedrijke naties zoals de Verenigde Staten kozen voor meedogenloze criminalisering van gebruikers en een stortvloed aan onwetenschappelijke propaganda. The war on drugs werd een feit.
Na ruim 50 jaar empirisch bewijs mogen we stellen dat dit beleid hopeloos heeft gefaald en miljoenen mensen heeft beschadigd. Zo concludeert ook Volker Türk, Hoge Commissaris voor Mensenrechten bij de Verenigde Naties: “De nadruk op dwang en controle om drugs te bestrijden wakkert schendingen van mensenrechten aan, ondanks opstapelend bewijs dat decennia aan criminalisering en de zogenaamde war on drugs er niet in zijn geslaagd om het welzijn van mensen te beschermen of drugscriminaliteit te bestrijden.”
'Er is nog een dimensie die zelden wordt besproken: wat doet criminalisering met de verhouding tussen de overheid en de burger?'
Voorstanders van een gereguleerde drugsmarkt herhalen de argumenten uitentreuren: door drugs te criminaliseren worden gebruikers gemarginaliseerd, wordt het gebruik onveiliger, verhardt de illegale markt en neemt het aantal incidenten toe. Er is echter nog een dimensie die zelden wordt besproken, maar sterk verband houdt met de actualiteit: de verhouding tussen de overheid en de burger.
Het systeem vermorzelt de burger
In oktober van 2019 werd de woning van een 32-jarige man uit Bergeijk gesloten op bevel van burgemeester Arinda Callewaert (CDA). Er was één wietplant in zijn woning aangetroffen na een melding van de buren. De man heeft autisme en gebruikte de cannabis om zijn spanningen te verminderen. Hulpverleners trokken aan de bel en benadrukten dat de sluiting van de woning desastreuze gevolgen zou hebben vanwege zijn psychische kwetsbaarheid. De burgemeester ging niet overstag. Het huis werd als drugspand aangemerkt onder de wet Damocles, het huurcontract werd ontbonden en de man werd dakloos. Bergeijk was weer veilig.
Het is inmiddels een angstvallig bekend verhaal. Door hardvochtig beleid en tunnelvisie vermorzelt het systeem haar burgers. Het toeslagenschandaal en het dossier Groningen hebben het maatschappelijk debat hierover op scherp gezet.
'In tegenstelling tot toeslagenouders en Groningers kunnen drugsgebruikers op weinig sympathie rekenen'
Maar in tegenstelling tot de toeslagenouders en Groningers met gescheurde gevels kunnen drugsgebruikers op weinig sympathie rekenen. In het publieke debat wordt met moraliserende retoriek gestrooid en is een veelgehoord geluid dat zij alle negatieve consequenties aan zichzelf hebben te danken. Conservatieve politici en media wakkeren deze sentimenten gretig aan, waardoor electorale steun voor een harde aanpak wordt gewonnen.
Een narratief dat aan populariteit wint sinds de introductie van de term ‘yogasnuivers’ is dat individuele gebruikers verantwoordelijk zijn voor de excessen in de onderwereld. In 2021 omschreef toenmalig premier Mark Rutte drugsgebruikers als “idioten die een crimineel systeem in stand houden”. Dilan Yeşilgöz flirt met het idee om gebruikers te straffen met een educatieve maatregel. De gemeente Rotterdam startte onlangs een geruchtmakende postercampagne met teksten als “Jouw drugsgebruik blaast portieken op”.
'De verantwoordelijkheid voor systeemfalen wordt steeds vaker bij de doorsnee drugsconsument neergelegd'
Een polariserende boodschap, waarmee de verantwoordelijkheid voor systeemfalen bij de doorsnee drugsconsument wordt neergelegd, die zijn producten overigens ook veel liever bij een ethisch verantwoorde bron zou willen kopen. In plaats van het eigen beleid kritisch te beoordelen, worden doodgewone burgers tot zondebok gemaakt.
Wederom lichtend voorbeeld
Het volgende kabinet doet er goed aan om deze strijd tegen de burger te staken. Wat de samenleving nodig heeft, is een duidelijke toekomstvisie op het landelijke drugsbeleid, gebaseerd op gezondheidszorg, wetenschappelijk inzicht en mensenrechten.
'Maak van MDMA een testcase voor succesvolle regulering'
In januari 2024 zal de staatscommissie MDMA haar bevindingen delen, waarna een herevaluatie van het middel en haar plaats in de Opiumwet moet volgen. Gebruik dit momentum en maak van MDMA een testcase voor succesvolle regulering. Toon bovendien de politieke daadkracht om op Europees niveau een lans te breken voor een gereguleerd systeem, in de wetenschap dat dit geen populair standpunt zal zijn.
Hoewel structurele oplossingen berusten op internationale samenwerking, valt de positie van Nederland als lichtend voorbeeld te herwinnen.
Kenan de Leeuw
neuropsycholoog en voorzitter bij Amsterdam Psychedelic Research Association (APRA)
Lees ook de vorige blog van Kenan de Leeuw..
Alle drugs legaal?
Stoppen van de nieuwe drugswet is de eerste stap. Maar wij denken dat ook andere drugs moeten worden gelegaliseerd en gereguleerd. Wil je weten waarom? Lees onze argumenten, 75 mythes over drugsbeleid of de factsheet.
Hoe moet die nieuwe wereld er dan uit zien? Daarvoor hebben wij de wijsheid niet in pacht. Dáár zou het debat over moeten gaan! Misschien geeft ons sprookjesboek inspiratie.
