Het Nederlandse wietbeleid zit al decennia in een paradox: wiet verkopen mag, maar telen is verboden. Coffeeshops halen hun voorraad noodgedwongen uit het criminele circuit. En door de steeds strengere aanpak van de hennepteelt zijn alleen de echt zware jongens daar overgebleven.
Enter: het wietexeperiment, oftewel ‘experiment gesloten coffeeshopketen’. In het regeerakkoord van het inmiddels demissionaire kabinet werd het al aangekondigd. Er zou een groot experiment komen om de effecten van legale levering, inkoop en verkoop van cannabis in kaart te brengen. De kwaliteit zou worden gecontroleerd en met een track-and-tracesysteem zou de hennep van plant tot product worden gevolgd en geregistreerd. We zijn ruim vier jaar later. En we kunnen bijna beginnen. ‘In de loop van de tweede helft van 2022’ start naar verwachting ‘de overgangsfase’. Als een nieuw kabinet het experiment door laat gaan tenminste.
De volgende tien gemeenten doen mee, van A tot Z: Almere, Arnhem, Breda, Groningen, Heerlen, Hellevoetsluis, Maastricht, Nijmegen, Tilburg en Zaanstad. In deze gemeenten mogen alle coffeeshops straks uitsluitend producten verkopen van geselecteerde kwekers. Pijnlijke afwezigen zijn de grote steden. Waarom? Omdat het experiment is opgezet om te falen.
Het experiment is opgezet om te falen
Ten eerste door alle rompslomp. Het lange opstartproces boezemt investeerders weinig vertrouwen in. Kwekers kunnen alleen meedoen als ze geen strafblad hebben – en dus nooit eerder (illegaal) wiet gekweekt hebben. En gemeenteraden zijn huiverig vanwege het ‘veiligheidsgevoel’ van inwoners.
Ten tweede omdat het waarschijnlijk niet rendabel is. Coffeeshophouders vrezen voor oneerlijke concurrentie met andere coffeeshops die wél wiet van niet-geselecteerde kwekers mogen verkopen, in alle soorten en maten die de consument gewend is. Een tripje over de gemeentegrens is zo gemaakt. Bovendien mogen de coffeeshophouders in grensgemeenten hun legale (!) producten niet aan buitenlanders verkopen.
Maar het grootste probleem is de tijdelijkheid van het experiment: na 4 jaar gaan we terug naar de oude situatie. Coffeeshophouders moeten dan met hangende pootjes terug naar de illegale, criminele markt. Dat is niet alleen onwenselijk, het is ook niet rendabel. Wie investeert er in een bedrijfstak die maar 4 jaar mag bestaan?
Waar wachten wij op?
Je vraagt je af waar het wietexperiment goed voor is. Het echte experiment loopt namelijk al 45 jaar, sinds de start van het gedoogbeleid. Op basis van het ‘coffeeshopexperiment’ in Nederland legaliseerden verschillende landen en Amerikaanse staten cannabis. Het is een internationale beweging: ook het nieuwe Duitse kabinet wil cannabis legaliseren. Nederland kan dat ook. De ervaring is er, de markt is er, de vraag is er, nu alleen het aanbod nog. Waar wachten wij op?
Update
Volgens het coalitieakkoord wordt het wietexperiment doorgezet en uitgebreid met een grote stad; eerst dacht Utrecht hierover, begin 2023 overweegt Amsterdam mee te doen met een stadsdeel. Daarnaast wordt de uitkomst van de tussentijdse evaluatie ‘leidend’ voor het vervolg en worden al tijdens het experiment voorbereidingen getroffen om in die lijn te handelen – en dus niet terug te hoeven naar de oude situatie ook als de uitkomst positief is.
Eind oktober 2022 werd bekend dat telers zelf weinig vertrouwen hebben dat het lukt om de wietproef op de uitgestelde datum van tweede kwartaal 2023 te laten beginnen. Eerder problemen met o.a. bankrekeningen zijn niet opgelost en er komen alleen maar problemen bij.
Eind februari 2023 werd besloten dat er een ‘aanloopfase’ komt in Tilburg en Breda. Hier start het experiment dus iets eerder.
